Einar Garibaldi hefur valið verkin, í samstarfi við fjölskyldu Georgs Guðna og Listasafnið. Hann segir að fljótlega hafi komið upp sú hugmynd að kalla sýninguna Berangur eftir landspildunni sem Georg Guðni og fjölskylda keyptu sér í nágrenni Heklu árið 2004. Þar byggði hann sér hús og vinnustofu þar sem hann dvaldi löngum og hafði umhverfið mikil áhrif á þau verk sem hann skapaði á þeim tíma, allt til dauðadags.

Ógnvekjandi draumsýn
Í kynningartexta sýningarinnar segir Einar að nafngiftin Berangur sé vel til fundin, því þar svipar öllu náttúrufari til þeirra staðhátta sem fólki séu svo kunn af verkum hans. „Eftir á að hyggja vaknar sú áleitna spurning hvort það hafi verið Georg Guðni sem valdi sér þessa landspildu sem sitt annað heimili eða hvort hugsanlega hafi það verið landspildan sem valdi innri heim listamannsins sem umbúnað tilveru sinnar [...] Vera Georgs Guðna á Berangri átti eftir að hafa afgerandi áhrif á þróun hinstu verka hans. Öll bera þau með sér sterkt svipmót þess hrjóstruga eyðilands er einkennir náttúru landsvæðisins í kringum Berangur. Sem fyrr byggjast þau á næmu skynbragði og upplifunum Georgs Guðna gagnvart umhverfi sínu,“ skrifar Einar Garibaldi.

Þá segir hann að undir lág- stemmdu yfirbragði síðustu verka Georgs Guðna hafi tekið „að bera á óþreyjufullum kenndum. Fram komu fyrirboðar óvæntra breytinga er gáruðu yfirborðið. Það var sem eitthvað lægi í loftinu og hæglát veðrabrigðin urðu nú smám saman ágengari. Á Berangri var líkt og stöðugt drægi saman með listamanninum og landspildunni sem hafði útnefnt hann. Vinnudagarnir urðu sífellt lengri og vart mátti á milli sjá hvort kæmi á undan landið eða myndin af því. Á lofti voru feiknstafir er boðuðu breytingar á lífi hans og list sem ekki varð séð fyrir endann á. En það var einmitt hér á berangrinum sem hin ógnvekjandi draumsýn Georgs Guðna um samruna sinn og náttúrunnar fullkomnaðist.“

Mörg hafa ekki verið sýnd
„Stór hluti verkanna á sýningunni er unninn á Berangri og mörg hafa ekki komið fyrir almenningssjónir áður,“ segir Einar Garibaldi þegar rætt er við hann í sýningarsalnum. Hann bætir við að þótt þetta sé ekki fyrsta sýningin sem sett er upp á verkum Georgs Guðna síðan hann lést, þá sé athyglisvert að horfa nú með þessum hætti á lokatímabil ferilsins. Nokkur verkanna á sýningunni komi líka frá útlöndum og hafi aðeins verið sýnd þar. Þrátt fyrir að Georg Guðni hafi einnig unnið að vatnslitamyndum og teikningum á þessum tíma hafi verið ákveðið að beina sjónum eingöngu að olíuverkum.

Meiri hraði, meiri efniskennd
Þegar Einar Garibaldi er beðinn að lýsa einkennum þessara verka sem hann velur að sýna segir hann að það megi augljóslega greina hvernig Georg Guðni hafi verið að hverfa frá „því loftkennda“ sem hafi einkennt verk hans í nokkur ár þar á undan. „Þá virðist hann ekki hafa legið jafn lengi yfir gerð verkanna, eins og stundum áður þegar hann gat tekið sér óendanlegan tíma til að eima og meitla verkin yfir langt tímabil. Í þessum verkum hér finnst mér eins og honum liggi meira á. Það er meiri hraði í þeim og meiri efnis- kennd. Upp á yfirborðið skýst sitt-hvað úr umhverfinu, ekki endilega þekkileg kennileiti, kannski einstaka nibba, hraunkarl eða gjallbingur, allt saman einkennandi þættir úr umhverfinu fyrir austan. Eitt af síðustu orðspjótunum sem Guðni skrifaði í skissubókina sína er einmitt: „Mála alla hólana á Berangri.“ Mér finnst þessi orð lýsa vel einstakri markvissu hans og meðvitund um hvert væri hans verkefni.“

Einar þagnar, lítur yfir verkin í salnum og bætir við: „Auðvitað vissi Guðni ekki fyrir hvað myndi gerast en það er einhver óræð leit í mörgum þessara verka, sem maður veit ekki alveg hvert myndi leiða hann. Þess vegna eru hér líka nokkur verk sem eru eins og á mörkunum, það er að maður veit ekki fyrir víst hvort þau séu fullgerð eða ekki. En ég held að það geti verið einstaklega áhugavert fyrir áhorfendur að sjá þau. Sem fyrr gerðust allar breytingar í verkunum hans hægt, fram og til baka með hraða dalalæðunnar. Það ber því ekki á neinum stórkostlegum breytingum í þessum síðustu verkum hans, en maður finnur að dvöl hans á Berangri hefur haft sterk áhrif á myndheiminn.“

Eins og við sem heimsóttum Georg Guðna á vinnustofur hans gegnum árin upplifðum, þá byggði hann málverk sín iðulega upp með fjölmörgum þunnum lögum af lit með ríkulegu gegnumskini. En hér er eins og kveði við annan tón.

„Já, eins og ég nefndi áðan finnast mér síðustu verkin vera efniskenndari og massívari og það er jafnvel eins og hann hafi málað sum smæstu verkin í einni vinnutörn,“ segir Einar Garibaldi.

„Guðni hefur þá blandað litinn á litaspjaldinu og sett hann í einni stroku niður á strigann, í stað þess að setja hann niður lag fyrir lag til að ná fram því gegnsæi litanna, eins og hann gerði áður á tímabili. Eins finnst mér meira einkenna þessi verk hvað iðjan að mála er orðin ennþá sýnilegri og sterkari þáttur en áður. Þannig að glíman við sjálfan miðilinn er líkt og samtvinnuð við viðfangsefnin. Í þessum síðustu verkum hans finn ég svo mikið fyrir þessu ríkulega samtali sem hann átti alltaf í við sögu málaralistarinnar, en hér kannski enn frekar við sjálfa athöfnina og áráttuna sem henni fylgir, við sjálfa gjörðina að mála.“

Annað samband við náttúruna
Samhliða sýningunni í Listasafni Íslands gefur safnið í marsmánuði út samnefnda bók, Berangur, með verkunum eftir Georg Guðna á sýningunni. Einar Garibaldi skrifar inngang bókarinnar, ásamt þvi að skáldin Jón Kalman Stefánsson og Harpa Rún Kristinsdóttir rita texta í bókina.

Þegar Einar Garibaldi er í lokin spurður hvort hann geti svarað spurningunni hver sé arfleifð listamannsins Georgs Guðna í dag, þá hikar hann. Segist enn ekki vera búinn að gera það upp við sig. „Það er í sjálfu sér erfitt að festa hendur á einhverju einu, þessari spurningu verður hver og einn að svara fyrir sig. Sjálfur flögra ég á milli þess að vera vinurinn, sýningarstjórinn og listamaðurinn, veit varla í hvaða fót ég á að stíga,“ segir hann. „Arfleifð hans er í sjálfu sér ekki í hámæli innan lisheimsins í augnablikinu, en yngri listamenn líta þó gjarnan til þeirrar opnunar sem verk hans hafa valdið á skynsviðinu, hvernig verk hans taka á upplifunum okkar í veröldinni og sambandi manns og umhverfis. Sýn hans og þessi sterki myndheimur sem hann mótaði hefur líka að mörgu leyti breytt afstöðu okkar til náttúrunnar í heild sinni. Það er augljóst að samband okkar við náttúruna er annað eftir að hafa kynnst verkum hans. Og það er ekki aðeins við sem höfum breyst, heldur er líka eins og íslensk náttúra sé ekki söm eftir þessi kynni.“